Carte de Visite i Carte de Cabinet
Carte de Visite lub CDV – Karta wizytowa. Fotografia była odbitką na papierze albuminowym (bardzo cienkim kłopotliwym do przechowywania) naklejoną na karton o niewielkich rozmiarach ok. 10,5 × 6,5 cm , opatentowanej w Paryżu przez fotografa André Adolphe’a Eugène’a Disdériego w 1854r. Pojawienie się i upowszechnienie cartes de visite przyczyniło się do umasowienia fotografii. Za sprawą kieszonkowego formatu, ułatwiającego przechowywanie i oglądanie, szybko przeniknęły one do codziennego życia były mile postrzegane w towarzystwie. Po raz pierwszy szerokie masy miały możliwość utrwalenia swoich wizerunków, co do tej pory za sprawą kosztownych portretów malarskich zarezerwowane było dla władców i bogatej arystokracji. Moda na cartes de visite zanikła z końcem lat 60. XIX w. Została wyparta przez fotografie w większym formacie tzw. formacie gabinetowym (Carte de Cabinet).
Carte de Cabinet – Karta gabinetowa. Fotografia była odbitką na papierze albuminowym (bardzo cienkim kłopotliwym do przechowywania) o większych rozmiarach naklejoną na nieco większy karton ok. 16,5 x 10,5 cm. Karty gabinetowe były przeważnie portretami studyjnymi. Wystający spod odbitki karton tworzył ramkę, na którym nadrukowana była obwódka, przeważnie w kolorze czerwonym, czarnym lub złotym. Do ok. 1890 r. stosowano z reguły biały karton, ozdobiony w aktualnie modny sposób.
Inne mniej popularne formaty fotografii naklejanych na karton.
Kleinvisit mały wizytowy – mały rozmiar fotografii ok. 4,5 x 7,5 cm
Format Mignon – mały rozmiar fotografii ok. 4,5 x 6,5 cm
Format Colibri – rozmiar fotografii ok. 4 x 8 cm
Format Promenada – rozmiar fotografii ok. 10,5 x 20,5 cm
Format Imperial – rozmiar fotografii ok. 17,5 x 20 cm
Później zaczęto stosować pierwsze kolorowe kartony, głównie w kolorze ciemnozielonym i brązowym. Od połowy lat dziewięćdziesiątych XIX w. zaczęto sporządzać karty gabinetowe w dowolnych rozmiarach, zarówno odbitki na kartonie większego formatu, jak również odbitki o zmniejszonej szerokości.
Od początku XX wieku format gabinetowy zaczął tracić popularność na rzecz formatu pocztówkowego.
Winieta nazywana również litografią nadruk często ozdobny, znajdujący się na odwrocie tekturki, na którą w XIX i na początku XX w. naklejano fotografię. Zawiera nazwisko fotografa lub nazwę atelier i inne informacje na jego temat, a także motywy dekoracyjne.
XIX-wieczne odbitki fotograficzne wykonywane były na cienkim papierze, dlatego naklejano je na kartoniki. Początkowo były one białe i gładkie, z czasem zaczęto używać tekturek w innych kolorach, a na pustych marginesach i tylnej stronie pojawiły się napisy (zawierające przede wszystkim nazwę zakładu), wykonywane ręcznie bądź suchymi pieczęciami. Szybko wyparły je napisy litografowane, a na odwrocie tekturki pojawiła się bardziej rozbudowana forma tzw. winieta.
Winiety nadrukowywane były przez zakłady litograficzne na tekturkach według wcześniej przygotowanego wzoru. Mógł to być projekt specjalnie przygotowany na życzenie danego fotografa, bądź też w tańszej wersji oparty o gotowe wzory. Zazwyczaj stosowano tańszą i prostszą litografię jednobarwną, czasami dwubarwną, rzadko wielobarwną. Stałym elementom winiety, takim jak nazwa atelier i jego adres, towarzyszyły różne informacje: o posiadanych przez zakład filiach, poprzednim właścicielu firmy, otrzymanych nagrodach, rodzajach wykonywanych zdjęć i specjalnościach zakładu, przechowywaniu przez zakład kliszy w celu wykonywania kolejnych odbitek, zakazie powielania. Napisy takie służyły nie tylko jako informacja, ale również jako reklama.
Tekturki z winietami stosowane były do lat 30-tych XX wieku . Zaniknęły, gdy zaczęto używać trwalszych papierów fotograficznych nie wymagających naklejania na tekturkę.
Winiety stanowią cenne źródło informacji o dawnej fotografii. Są pomocne przy datowaniu zdjęć, gdyż fotografowie często posługiwali się w różnych okresach swojej działalności różnymi winietami bądź też ich modyfikacjami. Zmieniały się także lokalizacje zakładów fotograficznych, co odnotowywano na winietach.
Nobilitowana w ten sposób pracownia zyskiwała poważanie i renomę. Litografie na rewersach zdjęć przyczyniły się do podniesienia ich urody, dodawały fotografiom wyższej rangi, natomiast rozpatrywane pod względem dokumentalnym, ułatwiają nam datowanie zdjęć i czerpanie informacji o dziejach zakładów fotograficznych.
Dzisiaj są przykładami elegancji fotografii atelierowej.
Carte de Visite i Carte de Cabinet datowanie
Próbując ustalić datę wykonania starej fotografii można to zrobić poprzez szczegóły na karcie, z dokładnością nie mniej niż pięć lat. Jednak należy zauważyć, że te metody datowania nie zawsze są skuteczne w stu procentach. Fotograf mógł wykorzystywać stare pozostałe karty szczególnie w małych zakładach fotograficznych.
Karton
Lata 1866-1880: cienki karton krawędzie proste
Lata 1880-1890: gruby karton krawędzie proste
Kolory kart
Lata 1866-1880: cienki karton w kolorze białym, lub jasnym kolorze. Białe i jasne kolory były używane w latach późniejszych, ale generalnie na kartonie grubym
Lata 1880-1890: różne kolory drugiej strony karty
Lata 1882-1888: matowe wykończenie z przodu, z tyłu błyszczące
Krawędzie
Lata 1866-1880: czerwone lub złote, pojedyncze i podwójne linie
Lata 1884-1885: szerokie złote linie
Lata 1885-1892: złote fazowane krawędzie
Lata 1889- 1896: zaokrąglony narożnik reguła jednej linii
Litografia – druga strona fotografii
Lata 1866-1879: nazwa zakładu lub nazwisko fotografa i adres często drukowane małe tuż pod zdjęciem i lub nazwa Studio drukowane na odwrocie karty w małym rozmiarze.
Lata 1880-1887: duży, ozdobny tekst nazwa i adres fotografa, szczególnie kursywą. Nazwa Studio często zajmuje całą odwrotną stronę karty. Zamieszczano medale z wizerunkami twórców fotografii Daguerre`a, Talbota i Niépce`a.
Lata 1888 i lata 90: napisy złote na obu stronach kartonu. Pojawiają się kartony z czarnym tłem na stronie odwrotnej.
Lata 1890 i następne: na odwrocie tekst nazwa zakładu, adres fotografa i wiele innych wiadomości między innymi informacje o nagrodach i medalach, przechowywaniu przez zakład kliszy o wykonywaniu zdjęć również przy niepogodzie.